Tên bánh cáy được chế biến vô cùng khéo léo từ chính những nông sản thân quen.

Như bánh đậu xanh của Hải Dương, bánh phu thê của Bắc Ninh, bánh cáy từ bao đời nay đã trở thành một niềm tự hào của tỉnh Thái Bình.



Bánh cáy làng Nguyễn, đặc sản quê lúa Thái Bình - Ảnh: Thúy Hằng

Từ thành phố Thái Bình, xuôi theo quốc lộ 39 tới huyện Đông Hưng, gặp xã Nguyên Xá, ngửi thấy từ đầu làng mùi thơm ngọt ngào của gạo nếp, của nha, của mứt, khứu giác tự mách bảo với ta đã đến đất làng Nguyễn - quê tổ món bánh cáy.

Bánh được làm hoàn toàn từ những nông sản của địa phương như gạo nếp, mứt bí, dừa, vừng (mè), lạc (đậu phộng). Sở dĩ bánh có tên là bánh cáy bắt nguồn từ câu chuyện mang tính kỳ thú vẫn được kể lại ở làng Nguyễn.

Chuyện kể, một bà lão quanh năm làm ruộng tự chế biến được một món bánh có tên bánh cay từ gạo nếp, gừng tươi... Bà mang món bánh dâng lên Đức Vua và được ngợi khen, làng Nguyễn từ đó nức tiếng với món bánh cay độc đáo.

Một đêm bà lão nằm mơ có con cáy đến khóc mình. Ít lâu sau, bà qua đời, xác bà khi mang xuống biển, những đợt sóng biển rẽ ra, đón bà vào lòng đại dương. Từ đó, tên bánh cáy được đặt cho món bánh ngọt ngon, tưởng nhớ về "cụ tổ" của món bánh quý.



Dừa tươi được ướp với đường trước khi làm bánh - Ảnh: Thúy Hằng

Có về làng Nguyễn, tận mắt chứng kiến dây chuyền sản xuất bánh cáy của một gia đình có truyền thống lâu đời, mới thấy hết được cái tâm người ta dành cho món ăn quê hương.

Bánh cáy làng Nguyễn được chọn lựa nguyên liệu kỹ càng, gồm có nếp cái hoa vàng tròn mẩy, gấc chín đỏ, lạc, vừng rang vàng, mỡ phần, cơm dừa xắt lát ướp đường, mứt bí dẻo thơm, mạch nha, tinh dầu hoa bưởi.

Để chứng kiến công đoạn sản xuất bánh cáy trọn vẹn, bạn phải ở làng Nguyễn... nửa tháng. Nửa tháng để ướp mỡ phần, cơm dừa trong đường cát trắng cho thấm. Nếp cái hoa vàng phải ngâm nước, trộn gấc chín đồ thành xôi, rồi ép dẻo, xắt hạt lựu lại đem phơi khô (đây chính là “con cáy”). Thóc tẻ bung trong nồi gang, cho xòe cánh thành một thức gọi là “nẻ”.



Nhân công của một công xưởng sản xuất bánh cáy đang cắt bánh cáy từ những tấm bánh lớn.

Chiên nẻ, “con cáy” trong dầu chiên. Nấu nóng chảy mạch nha, cho “con cáy”, nẻ, mỡ phần, cơm dừa, mứt bí, gừng sợi, thêm hương hoa bưởi vào đảo thật đều tay đến độ kết dính thích hợp. Rắc thêm vừng, lạc đã được rang giòn lên mặt bánh. Bánh được ép trong khuôn lúc còn nóng.

Những năm trước, bánh cáy được làm hoàn toàn thủ công. Gần đây khi bánh cáy được mang đến nhiều tỉnh thành trong cả nước, để sản xuất được nhiều bánh hơn trong một thời gian ngắn, máy móc hiện đại đã được đưa về làng Nguyễn.

Công nghệ giúp cho người làm bánh đỡ cực trong việc nhào trộn nguyên liệu, chiên, ép bánh. Nhưng một công thức để bánh ngọt vừa đủ độ, không quá mềm, cũng không quá cứng, lại thuộc về tâm huyết của những người bao đời nay gắn bó với món ăn cổ truyền của quê hương.

Bánh cáy ngon là vừa đủ độ dẻo, ngọt, gạo nếp, lạc vừng dậy mùi. Cắn miếng bánh thấy cái lạ miệng khi trong đó có mứt bí, cơm dừa deo dẻo, gừng tươi cay nồng. Ăn bánh cáy mà uống thêm chén trà nóng là đúng kiểu.

Vì cuộc sống mưu sinh, người Thái Bình có khi phải bôn ba khắp các tỉnh thành trong Nam ngoài Bắc, đi đến đâu họ cũng mang theo phong bánh cáy làm quà, coi như một lời giới thiệu về quê hương. Mỗi ngày lễ, tết, cúng giỗ tổ tiên, trên ban thờ trong mỗi gia đình người Thái Bình đều không thể thiếu phong bánh cáy.

Tàn nhang, người trụ cột trong gia đình cắt và chia đều miếng bánh cho mọi người, để con cháu lúc nhâm nhi đặc sản địa phương thêm nhớ cội nguồn của mình là mảnh đất Thái Bình quê lúa...

 


Đóng gói bánh cáy để mang đi tiêu thụ khắp cả nước - Ảnh: Thúy Hằng



Những cửa hàng san sát nhau khắp xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng chuyên bán bánh cáy, kẹo lạc... - Ảnh: Thúy Hằng

Thúy Hằng

Tổng hợp & BT: Bích Loan (NauNgon.com)